واژینیسموس چیست؟ علت، علائم و روش‌های درمان قطعی

واژینیسموس به‌معنی انقباض غیرارادی واژن است. بعضی از خانم‌ها این انقباض غیرارادی را هنگام جاگذاری تامپون، معاینه لگن و هنگام رابطه جنسی احساس می‌کنند و مقاربت دردناک دارند. دوران شیوع این عارضه از اواخر نوجوانی تا اوایل سی‌سالگی زنان است و می‌توان با تمرینات ورزشی و رفتاردرمانی شناختی درمانش کرد. خوشبختانه گزینه‌های درمانی زیادی برای رفع اسپاسم، بازشدن عضلات، بازیابی کنترل عضلات لگن و برقراری رابطه جنسی راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر وجود دارد. در این مقاله، با دلایل واژینیسموس، تأثیر آن بر زندگی زناشویی و درمان‌های مؤثر مثل بوتاکس و آر اف آشنا شوید.

واژینیسموس‌‌ (Vaginismus) چیست؟

مهبل‌گرفتگی، واژینیسموس یا واژینیسم (Vaginismus) یک اختلال جنسی زنانه است که انقباض شدید عضلات واژن و درد هنگام رابطه جنسی یا ورود ابزار معاینه را به‌دنبال دارد. معمولا عضلات «پوبورکتالیس»، «پوبوکوکسیژئوس» و «لواتور آنی» در ورودی دیواره واژن درگیر و دچار انقباض می‌شوند. دخول بسته به شدت انقباض‌ها می‌تواند دردناک، دشوار و حتی غیرممکن باشد. این انقباض معمولا ریشه در ترس و اضطراب دارد و یک مسئله کاملا روانی است. همچنین می‌تواند ناشی از عفونت و التهاب باشد.

واژینیسموس بسته به شدت پیشرفت بیماری چهار درجه مختلف دارد:

• درجه اول: زمانی که فقط عضلات ورودی واژن منقبض می‌شوند؛
• درجه دوم: زمانی که اسپاسم رخ می‌دهد و کل عضلات لگن را درگیر می‌کند؛
• درجه سوم: زمانی که باسن و ران‌ها نسبتا بسته می‌شوند و انقباض غیرارادی عضلات، اجازه معاینه نمی‌دهد؛
• درجه چهارم: زمانی که ران‌ها کاملا بسته و قفل می‌شوند و به‌هیچ‌وجه امکان معاینه وجود ندارد.

انواع واژینیسموس چیست؟

اگر واژن در اولین تماس با آلت یا ابزار معاینه منقبض شود و زن هنگام اولین دخول درد بکشد، به واژینیسم نوع یک مبتلاست. معمولا زمانی که علت مهبل‌گرفتگی معلوم نیست، تشخیص پزشک واژینیسم نوع ۱ خواهد بود.

اما اگر زن تجربه رابطه جنسی بدون درد را داشته و از یک جایی به بعد دچار واژینیسم شده باشد، تشخیص پزشک واژینیسم نوع ۲ یا اکتسابی است. این نوع مهبل‌گرفتگی معمولا نتیجۀ تجاوز یا تجربه‌های ناگوار و دردناک جنسی است.

علت و دلایل واژینیسموس چیست؟

رایج‌ترین علت واژینیسموس نوع اول فقدان آموزش جنسی و تابوهای فرهنگی و مذهبی دراین‌زمینه است؛ اما واژینیسم نوع دوم معمولا پاسخ دفاعی بدن به یک عامل محرک و زمینه‌ساز است. در کل، نقش این عوامل در بروز مهبل‌گرفتگی پررنگ است:

• اختلالات اضطرابی؛
• آسیب‌های زایمان (مانند پارگی واژن)؛
• نجربه معاینه پزشکی دردناک یا ناخوشایند؛
• سابقه جراحی واژن؛
• ترس و بیزاری از رابطه جنسی (به‌خاطر تجربه سوءاستفاده جنسی، رابطه جنسی دردناک یا ترومای قبلی)؛
• باور قلبی به شرم‌آور یا اشتباه‌بودن رابطه جنسی؛
• بیماری‌های دردناک واژن مانند عفونت قارچی (برفک)، عفونت دستگاه ادراری و عفونت مقاربتی؛
• سایر بیماری‌های ناحیه تناسلی مثل خشکی واژن؛
• علل روانی (عدم برانگیختگی، ترس از بارداری، مشکلات درون‌رابطه‌ای، افسردگی)

عوارض واژینیسموس یا دخول دردناک چیست؟

واژینیسم هم ریشه در اختلالات اضطرابی دارد و هم باعث تشدید علائم اضطراب می‌شود. این افراد معمولا نسبت به خود نگاه منفی و بدبینانه دارند، با فکرکردن به دخول دچار اضطراب یا حتی حملات پانیک می‌شوند. البته به همین جا ختم نمی‌شود. این بیماری گاهی زمینه‌ساز مشکلات بارداری و باروری هم هست. زنان مبتلا به این عارضه میل کمتری به چکاپ رحم دارند چون از معاینه داخلی می‌ترسند؛ ازاین‌رو بیشتر در معرض خطر سرطان دهانه رحم و بیماری‌های مقاربتی قرار می‌گیرند.

واژینیسموس می‌تواند بر زندگی جنسی، میزان اعتماد‌به‌نفس و ارتباط غیرجنسی شما با شریک زندگی‌تان تأثیر بگذارد. این بیماری سلامت روان فرد را به خطر می‌اندازد و اگر درمان نشود، او را تا مرز افسردگی می‌کشاند.

علائم واژینیسموس چیست؟

از رایج‌ترین علائم واژینیسموس که زنان مبتلا به این عارضه تجربه می‌کنند می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• ناراحتی یا درد در هنگام دخول واژن (این درد معمولا به‌محض بیرون‌کشیدن آلت از بین می‌رود)؛
• ناتوانی در برقراری رابطه جنسی یا معاینه لگن به‌دلیل اسپاسم یا درد شدید عضلات واژن؛
• درد طاقت‌فرسا و غیرقابل‌تحمل هنگام جاگذاری تامپون؛
• ترس از رابطه و بی‌میلی جنسی (این علائم غیرارادی هستند و زن کنترلی روی آنها ندارد).

درد و امتناع از بازکردن ران‌ها به‌کنار، ممکن است بعداز تلاش پزشک برای معاینه واژن، بیمار دچار تپش‌قلب، لرزش بدن، حالت‌تهوع و استفراغ شود یا کلا بیهوش شود و از حال برود. این علائم حاکی از تأثیر عمیق تجربه‌های جنسی ناخوشایند بر روح‌و‌روان زن هستند.

واژینیسموس چه تأثیری بر زندگی زناشویی دارد؟

واژینیسموس و طلاق بی‌ربط به هم نیستند! ترسی که واژینیسم به جان خانم‌ها می‌اندازد، آنان را از هرگونه صمیمیت جنسی با شریک زندگی بازمی‌دارد. این اتفاق ناگوار که اختیارش دست کسی نیست، زمینه‌ساز مشکلات و درگیری‌های زناشویی است که سطح رضایت طرفین را پایین می‌آورند و زندگی زناشویی را به هم می‌ریزند. درمان دیرهنگام این بیماری حتی می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مثل اختلال نعوظ و زودانزالی در مردان شود.

زنان مبتلا به واژینیسم اضطراب عجیبی در مورد ارتباط جنسی دارند؛ با‌این‌حال مثل زنان دیگر برانگیخته می‌شوند و با تحریک کلیتوریس به ارگاسم می‌رسند. بنابراین اگر به این بیماری مبتلا هستید، راه ارتباط جنسی را به‌کل نبندید و برای پیشروی سریع‌تر در مسیر درمان، از همسرتان کمک بخواهید.

تشخیص بیماری واژینیسموس چگونه است؟

بیماری واژینیسم با یک جلسه معاینه پزشکی توسط متخصص زنان و زایمان عضلات لگن و واژن قابل‌تشخیص است. پزشک ابتدا سؤالاتی پیرامون علائم و سابقه پزشکی و جنسی از مراجع می‌پرسد؛ سپس با معاینه دقیق وضعیت لگن، تلاش می‌کند بیماری‌های زمینه‌ساز (درصورت وجود) را تشخیص دهد. حرکات دست پزشک در طول معاینه کاملا آهسته و آرام، همراه با توضیحات تکمیلی است. حتی ممکن است برای راحتی بیمار، مقداری بی‌حسی موضعی روی قسمت بیرونی واژن بمالد. با این نوع معاینه فیزیکی می‌توان تنش و انقباض عضلات اطراف دهانه واژن را ارزیابی کرد و احتیاجی به آزمایش و تصویربرداری نیست.

درمان واژینیسموس چگونه است؟

برای درمان واژینیسموس باید دو اتفاق صورت بگیرد: رفلکس عضلات کمتر و اضطراب از وجود فرد پاک شود. این درمان علاوه‌بر مدیریت احساسات حین دخول واژن،‌ باید شامل تمریناتی برای عادت به دخول باشد. ترکیب این روش‌های درمانی معمولا کارساز است:

• درمان موضعی: مصرف لیدوکائین موضعی یا کرم‌های ترکیبی درد ناشی از این بیماری را آرام می‌کند.
• فیزیوتراپی کف لگن: در جلسات فیزیوتراپی می‌آموزید چگونه عضلات کف لگن را شل کنید. تمرین کگل (انقباض و انبساط عضلات واژن) یک تمرین فوق‌العاده برای نرم‌کردن این ماهیچه‌هاست.
• گشادکننده واژن (دایلاتور): این لوله‌ها در اندازه‌های مختلف وجود دارند و به‌تدریج حساسیت فرد به دخول آلت یا ابزار معاینه را از بین می‌برند. این لوله‌ها تنگی دهانه مهبل و مجرای واژن را برطرف می‌کنند.
• رفتاردرمانی شناختی (CBT): ترسی که موجب انقباض ماهیچه‌های ران و لگن می‌شود، ریشه در ذهن بیمار دارد. در این جلسات می‌فهمید افکارتان چه تأثیری بر احساسات و رفتارتان می‌گذارد. چنانچه ریشه این ترس به تجربه تجاوز و حوادث ناگوار برگردد، در مسیر درمان اختلال استرس پس‌از سانحه گام‌های شمرده برمی‌دارید.
• جلسات سکس‌تراپی: سکس‌درمان‌گر راهی پیش پایتان می‌گذارد تا بار دیگر از رابطه جنسی لذت ببرید.
• جلسات مشاوره خانواده: در این جلسات می‌فهمید چه احساسی به بدنتان و رابطه جنسی با همسرتان دارید. همچنین تکنیک تمرکز حسی (برای آرامش بیشتر در طول رابطه و افزایش میل جنسی) و تکنیک‌های آرامش‌بخش شامل ذهن‌آگاهی، تنفس و تمرینات لمس ملایم برای شل کردن عضلات واژن را می‌آموزید.
• درمان واژینیسموس با آر اف (RF): در این روش برای تغییر عملکرد سلول‌های واژن و جلوگیری از انقباض غیرارادی عضلات از امواج الکترومغناطیسی استفاده می‌شود. این راهکار پزشکی نوین و مؤثر، درمان قطعی واژینیسم است.
• بوتاکس واژینیسم: در این راهکار پزشکی سرپایی از تزریق بوتاکس برای رفع اسپاسم غیرارادی ماهیچه‌ها و برطرف‌کردن درد دخول استفاده می‌شود. این روش دوران نقاهت کوتاه و عملکرد مؤثری دارد.

واژینیسم ۱۰۰ درصد درمان‌پذیر است اما نمی‌توان طول درمان قطعی و مشخصی برای آن تعیین کرد. درصورت شروع درمان و رعایت نکات توصیه‌شده، زمان بهبودی بسته به پیشرفت بیماری، نوع و شدت آسیب می‌تواند متغیر باشد. اگر تمرینات تقویت عضلات کف لگن و جلسات درمان را به روش‌های سریع‌تر‌ مثل RF یا بوتاکس ترجیح می‌دهید، باید بدانید که این تمرین‌ها درصورت استمرار تأثیرگذارند و اثربخشی آنها چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. با استفاده منظم از ابزارهای گشادکننده واژینال می‌توان طول دوره درمان را کوتاه‌تر کرد.

سؤالات متداول