زایمان در آب: مزایا، معایب و راهنمای کامل مراحل | زایمان طبیعی در آب

زایمان در آب یکی از روش‌های زایمان طبیعی است که طی آن، مادر نوزادش را در وان یا استخر پر از آب گرم به دنیا می‌آورد. به نظر می‌رسد این روش در کاهش درد ناشی از زایمان طبیعی، آرامش‌دادن به مادر و بهبود تجربه او از زایمان مؤثر است؛ بااین‌حال، برخی پزشکان با آن مخالف‌اند و بر این باورند که در صورت رخ‌دادن شرایط اضطراری حین زایمان، کمک‌کردن به مادر دشوار می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید زایمان در آب چیست و آیا این روش برای شما مناسب است یا نه، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

زایمان در آب چیست؟

زایمان در آب همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، روشی برای به‌دنیاآوردن نوزاد درون آب است. در این روش، یک یا هر دو مرحله زایمان درون آب انجام می‌شوند. برای آن‌هایی که نمی‌دانند منظور از دو مرحله زایمان چیست، باید بگوییم زایمان دو مرحله دارد: مرحله آماده‌شدن بدن مادر برای زایمان (Labor) که شامل انقباضات رحم یا تغییرات در دهانه رحم است و مرحله تولد نوزاد (Give Birth) که طی آن جنین از بدن مادر خارج می‌شود.

برخی از خانم‌ها و پزشکان بر این باورند که زایمان در آب به مادر آرامش می‌دهد و به او کمک می‌کند کنترل بیشتری بر فرایند زایمان داشته باشد. برخی می‌گویند چون جنین ۹ ماه در رحم مادر در کیسه آمنیوتیکی پر از مایعات زندگی می‌کند، اگر قبل از قرارگرفتن در هوای آزاد در آب غوطه‌ور شود، انتقال از دنیای رحم به دنیای بیرون برایش ساده‌تر خواهد بود. بااین‌حال، هنوز تحقیقات کافی برای تأیید این موضوع وجود ندارد و این فقط دیدگاهی است که برخی مادران و پزشکان دارند.

آمادگی برای زایمان در آب چگونه است؟

برای زایمان در آب آمادگی خاصی نیاز ندارید؛ فقط باید از شرایط زیر مطمئن شوید:

• پزشک متخصص و ماما باید در طول زایمان به شما کمک کنند؛
• استانداردهای بهداشتی برای تمیزی و استریل‌بودن آب و وان رعایت شده باشد؛
• اقدامات مناسب برای کنترل عفونت احتمالی وجود داشته باشد؛
• دمای آب بین ۹۷ تا ۱۰۰ درجه فارنهایت (حدود ۳۶ تا ۳۷ سانتی‌گراد) تنظیم شده باشد؛
• آب دم‌دستتان باشد تا هنگام زایمان بنوشید چون برای جلوگیری از کم‌آبی بدن ضروری است؛
• بهتر است تا زمانی که دهانه رحم به‌اندازه ۴ تا ۵ سانتی‌متر باز نشده است وارد آب گرم نشوید، زیرا ممکن است روند زایمان را آهسته کند؛ بااین‌حال این یک انتخاب شخصی است و می‌توانید زودتر وارد آب شوید؛
• اطمینان حاصل کنید که اگر پزشک دستور خارج‌کردن شما از وان را اعلام کرد، افرادی برای کمک‌کردن به شما حاضر باشند.

بهتر است تا زمانی که درد کامل شروع نشده است وارد آب نشوید؛ هرچند این تصمیم شخصی است.

زایمان در آب چگونه است؟

روش زایمان در آب کاملاً ساده است. هرگاه حس کردید آمادگی کامل دارید، با کمک پرستاران وارد آب می‌شوید و فرایند آن درست مانند زایمان طبیعی روی تخت طی می‌شود. اگر حس می‌کنید زود است و هنوز انقباضات به‌اندازه کافی شدید نیستند، کمی قدم بزنید تا درد و فشار شروع شود و سپس وارد آب شوید. در تمام مدت، باید خودتان و نوزاد تحت‌نظر پزشک و پرستار باشید.

زایمان در آب برای چه کسانی مناسب است؟

روش زایمان در آب برای افرادی مناسب است که حاملگی آن‌ها از نوع پرخطر نباشد. هرچند این روش انتخاب خود شماست، باید به توصیه پزشک هم توجه کنید. ممکن است پزشک شرایط شما را برای زایمان در آب مناسب نداند. به‌طور کلی اگر شرایط زیر را دارید می‌توانید این روش را امتحان کنید:

• دوران بارداری‌تان کامل شده است یعنی باید ۳۷ هفته از زایمان شما گذشته باشد؛
• خودتان و جنین در طول بارداری سالم بوده‌اید؛
• سر جنین به‌سمت دهانه رحم است؛
• عفونت ندارید؛
• دیابت بارداری، پره اکلامپسی، محدودیت رشد داخل رحمی و نوزاد نارس ندارید؛
• فقط یک جنین در رحم شماست؛
• سابقه فشارخون بالا در بارداری نداشته‌اید؛
• وزنتان در دوران قبل از بارداری و در طول آن مناسب بوده است (معیارهای BMI قبل از بارداری)؛
• سابقه اختلالات خون‌ریزی در بارداری نداشته‌اید.

چه کسانی نباید زایمان در آب داشته باشند؟

زایمان طبیعی در آب ممکن است برای یک‌سری از خانم‌ها خطرناک باشد. بنابراین، بهتر است قبل از انتخاب این روش حتماً با پزشکتان مشورت کنید. به‌طور کلی اگر شرایط زیر را دارید، این روش را امتحان نکنید:

• کمتر از ۱۷ سال یا بیشتر از ۳۵ سال دارید؛
• بارداری پرخطر و دائماً تحت‌نظر داشته‌اید؛
• نوزادتان نارس یا بیش‌ازحد بزرگ است؛
• باسن یا پاهای کودک به‌سمت دهانه رحم قرار دارند؛
• دوقلو یا چندقلو باردار هستید چون زایمان چندقلو ممکن است به کمک بیشتری از جانب پزشک نیاز داشته باشد که اگر در وان آب باشید شرایط را دشوار می‌کند؛
• سابقه فشارخون بالا در بارداری داشته‌اید چون فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند باعث کاهش جریان خون به جفت شود که برای جنین مضر است و نیاز به نظارت دقیق دارد؛
• به بیماری‌هایی از جمله دیابت بارداری یا پره‌اکلامپسی مبتلا بوده‌اید؛
• سابقه اختلالات خون‌ریزی داشته‌اید چون مشکلات جدی خونریزی در دوران بارداری نیاز به نظارت دقیق در هنگام زایمان دارد که ممکن است در آب به‌راحتی امکان‌پذیر نباشد؛
• معیارهای BMI قبل از بارداری در شما مناسب نبوده است؛
• عفونت دارید.

مزایای زایمان در آب برای مادر و نوزاد

روش زایمان بدون درد در آب ممکن است برای مادر و نوزاد مزایایی داشته باشد. برای مثال، ممکن است به کاهش درد زایمان طبیعی کمک کند و به کوتاه‌شدن فرایند زایمان بینجامد. همچنین، این روش به بیهوشی نیاز ندارد و شاید مجبور نباشید داروهای مسکن مصرف کنید. حتی مطالعاتی وجود دارد که می‌گوید آب گرم ممکن است احتمال پارگی شدید واژن را کاهش دهد و جریان خون به رحم را آسان‌تر کند.

با همه این‌ها، نتایج مطالعه درباره این مزایا چندان روشن نیست. به همین دلیل، بسیاری از پزشکان می‌گویند وقتی اطلاعات کافی درباره مفیدبودن زایمان در آب، نه در مرحله آمادگی برای زایمان و نه در مرحله تولد نوزاد در دست نداریم، تصمیم‌گیری برای استفاده از این روش تا حدی دشوار می‌شود. حتی برخی پزشکان بر این باورند که اگر در حین زایمان شرایط غیرمنتظره اضطراری پیش بیاید و سزارین اجباری نیاز باشد، حداقل ۴ تا ۵ دقیقه برای خارج‌کردن مادر از آب لازم است که باعث می‌شود زمان را از دست بدهیم.

به‌طور کلی مزایای زایمان در آب برای مادر عبارت‌اند از:

۱. آرامش مادر

آب گرم می‌تواند تسکین‌دهنده باشد و به بدن برای تولید بیشتر هورمون‌های بازدارنده درد و هورمون‌هایی مانند اندورفین که باعث ایجاد حس خوب می‌شوند کمک کند.

۲. سهولت حرکت

شناورشدن در آب وزن بدن را کاهش می‌دهد و به مادر کمک می‌کند آزادانه‌تر و راحت‌تر حرکت کند. برخی مادران که تجربه این کار را داشته‌اند، می‌گویند با این روش کنترل انقباضات برای آن‌ها راحت‌تر بوده است.

۳. کاهش میزان پارگی واژن

یکی دیگر از مزایای زایمان در آب برای مادران این است که کمتر ممکن است دچار پارگی شدید یا نیاز به اپیزیوتومی (برش جراحی) شوند. به نظر می‌رسد دلیل آن این است که با نشستن در وان آب گرم، پرینه (Perineum) که حد فاصل بین ناحیه تناسلی و مقعد است، انعطاف‌پذیرتر می‌شود و احتمال پارگی واژن کاهش می‌یابد.

۴. بهبود گردش خون

قرارگرفتن در آب گرم در طول فرایند زایمان در آب می‌تواند به ترشح اندورفین که باعث بهبود جریان خون در عضلات رحم می‌شود کمک کند. این به‌نوبه خود به آرام‌ترشدن انقباضات می‌انجامد و به مادر امکان می‌دهد راحت‌تر دردهای زایمان را مدیریت کند. علاوه‌برآن، نوزاد هم اکسیژن بیشتری دریافت خواهد کرد.

۵. بهبود موقعیت لگن

آب از وزن بدن پشتیبانی می‌کند و به مادر اجازه می‌دهد عمودی بنشیند. این طرز نشستن سبب می‌شود لگن مادر طوری قرار بگیرد که راه تولد نوزاد باز باشد.

مزایای زایمان در آب برای نوزاد عبارت‌اند از:

• کاهش استرس هنگام تولد؛
• فراهم‌کردن محیطی آشنا شبیه رحم.

معایب و عوارض زایمان در آب

از مزایای زایمان در آب برای مادر و نوزاد گفتیم، اما این به‌معنای آن نیست که این روش هیچ عوارضی ندارد. هرچند مشکلاتی که ممکن است رخ دهند تقریباً نادر هستند ولی نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. برخی از مشکلات احتمالی که ممکن است در طول زایمان در آب رخ دهد، عبارت‌اند از:

۱. عفونت کودک یا مادر

در طی زایمان، به‌شکل طبیعی خون و سایر مایعات از شما خارج می‌شوند. اگر عفونت داشته باشید، باکتری‌ها و عوامل عفونت‌زای دیگر وارد آب می‌شوند. اگر نوزاد چشم یا دهانش را در زیر آب باز کند، از این طریق به عفونت مبتلا خواهد شد. در موارد نادرتر، ممکن است خودتان سالم باشید اما به‌دلیل آلودگی یا استریل‌نبودن آب یا وان دچار عفونت شوید.

۲. محدودیت گزینه‌های مدیریت درد

در صورت درد شدید، نمی‌توانید در آب از اپیدورال (روش بی‌حسی در کمر) یا داروهای مسکن دیگر استفاده کنید.

۳. ازدست‌رفتن زمان درصورت شرایط اضطراری

اگر به هر دلیلی، شرایط پزشکی اضطراری برای شما یا کودک پیش بیاید و نیاز به سزارین اورژانسی داشته باشید، تا زمانی که از آب خارج شوید ممکن است زمان طلایی از دست برود.

۴. کم‌آبی بدن

اگر آب کمی بیشتر گرم باشد و مایعات زیادی ننوشید، ممکن است با خطر کم‌آبی بدنتان مواجه شوید.

۵. پاره‌شدن بند ناف نوزاد

وقتی نوزاد در رحم رشد می‌کند، اکسیژن موردنیاز خود را از طریق جفت و بندناف دریافت می‌کند نه از دهان و ریه. بنابراین، در آب مشکلی پیدا نخواهد کرد اما اگر بند ناف پاره شود، این مشکل کاملاً جدی است و ممکن است به خفگی نوزاد بینجامد. البته این اتفاق نادر است.

۶. نفس کشیدن نوزاد در آب

وقتی سر نوزاد از آب خارج می‌شود، گیرنده‌های عصبی موجود در گونه‌ها با حس‌کردن هوا تحریک می‌شوند و به نوزاد کمک می‌کنند تا نفس بکشد و از ریه‌ها برای دریافت اکسیژن استفاده کند. اگر نوزاد به هر دلیلی در آب تنفس را شروع کند خطرناک است. البته این هم به‌ندرت اتفاق می‌افتد.

آیا زایمان در آب برای نوزاد بد است؟

همان‌طور که گفتیم، زایمان در آب فقط زمانی می‌تواند برای نوزاد بد باشد که بند نافش پاره شود، در آب نفس‌کشیدن را شروع کند، تشنج کند، در معرض عفونت و باکتری‌ها قرار بگیرد و دمای بدنش به‌شدت بالا یا پایین برود. این موارد نادر هستند ولی باید به آن‌ها توجه کرد.

زایمان طبیعی بهتر است یا زایمان در آب؟

زایمان در آب خودش روشی از زایمان طبیعی است ولی با هم تفاوت‌هایی دارند. زایمان در آب می‌تواند به مادر آرامش دهد و دردهایش را کمتر کند. بااین‌حال، هیچ تضمینی برای آن نیست و بسیاری از مادران هنگام زایمان در آب تقریباً به همان اندازهٔ زایمان در خارج از آب درد را حس می‌کنند.

یکی از مزایای زایمان طبیعی نسبت‌به زایمان در آب این است که اگر شرایط اضطراری رخ دهد، پزشکان و پرستاران راحت‌تر می‌توانند به مادر کمک کنند.

کلام آخر دکترساینا

در این مطلب، درباره زایمان طبیعی در آب صحبت کردیم و از مزایا و معایب آن گفتیم. دریافتیم که زایمان در آب ممکن است به کاهش درد مادر، کوتاه‌شدن مدت‌زمان زایمان و حرکت‌کردن راحت او هنگام تولد نوزاد کمک کند. بااین‌حال، این روش ممکن است با خطراتی همچون انتقال عفونت به مادر و نوزاد و شرایط نادری همچون خفگی نوزاد همراه باشد. باتوجه‌به اینکه هنوز تحقیقات و مطالعات درباره اینکه این روش بهتر از روش‌های معمول زایمان است کامل نیست، بهتر است حتماً با پزشکتان برای این تصمیم مشورت کنید. پزشکان دکترساینا نیز در به‌صورت آنلاین و شبانه‌روزی پاسخ‌گوی سؤالات شما در این زمینه هستند.

سؤالات متداول