تبخال تناسلی: علائم، علت و درمان در زنان و مردان + عکس

تبخال تناسلی یکی از نگران‌کننده‌ترین عوارض ورود انواع خاصی از ویروس HSV به بدن است که معمولا بی‌سروصدا وارد بدن می‌شوند، پنهان می‌مانند و سالی چند بار فعال می‌شوند. این ویروس مقاربتی به‌خاطر زخم‌ها و تاول‌های دردناک و سوزشی ترسناک‌تر و شناخته‌شده‌تر از سایر بیماری‌های هم‌نوع خود است. در این مقاله به علائم، علت و درمان سریع تبخال تناسلی در مردان و زنان، به‌همراه تصاویر و روش‌های جدید دارویی پرداخته‌ایم.

تبخال تناسلی چیست؟

تبخال تناسلی یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی است که با ورود ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) نوع ۱ به بدن از طریق رابطه دهانی یا تماس پوست‌به‌پوست یا HSV نوع ۲ از‌ طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی و هرگونه تماس پوست‌به‌پوست طی فعالیت جنسی اتفاق می‌افتد. از پیامدهای روانی پرشمار ابتلا به این عفونت ویروسی که بگذریم، پیامدهای جسمی آن ایجاد زخم‌های موضعی با تمایل به بهبودی و عود مجدد آنهاست: زخم‌هایی شبیه تاول‌ پر از مایع که هر لحظه احتمال ترکیدنشان وجود دارد. ابتلا به این ویروس پایان زندگی نیست. مصرف داروهای ضد ویروسی راهی برای مدیریت طولانی‌مدت HSV و ادامه زندگی است.

علت تبخال تناسلی: نحوه انتقال تبخال تناسلی چگونه است؟

تبخال تناسلی نتیجه انتقال دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس ۱ و ۲ از بدن فرد آلوده به فرد سالم است. نوع دوم این ویروس شایع‌ترین علت ابتلا به تبخال تناسلی است و چندین برابر رایج‌تر از نوع اول است. این ویروس طی فعالیت جنسی منتقل می‌شود و راه دیگری برای انتقال آن وجود ندارد. اما HSV نوع ۱ حتی از‌طریق تماس پوست‌به‌پوست با فرد آلوده در دوران کودکی انتقال می‌یابد. همچنین احتمال انتقال آن از طریق بافت دهان فرد آلوده حین رابطه جنسی دهانی وجود دارد.

ویروس تبخال تناسلی راه خود را از‌طریق بزاق، مایع منی یا ترشحات واژن به بدن فرد سالم پیدا می‌کند. محل دقیق انتقال ویروس خراشیدگی‌های پوستی یا غشاهای مخاطی داخل دهان، بینی و اندام تناسلی است. ویروس به‌محض ورود به بدن با سلول‌ها ترکیب، تکثیر و با محیط سازگار می‌شود. در نتیجه، اولین علائم تبخال تناسلی بروز پیدا می‌کنند.

نکته مهم: علت تبخال تناسلی در زنان یا مردان هرچه که باشد، حتی زمانی که فرد هیچ علائمی ندارد، ویروس قابل انتقال به دیگران است!

علت تبخال تناسلی در افراد مجرد

نوع اول و دوم HSV هیچ‌کدام در دمای اتاق زنده نمی‌مانند؛ بنابراین احتمال ابتلای فرد مجرد ازطریق شنا در استخر آلوده یا تماس با سطوح آلوده مثل صندلی توالت، شیر آب یا حوله بسیار کم است. درعین‌حال، نباید خطر انتقال بیماری ازطریق بوسه یا استفاده از ظروف شخصی فرد آلوده را دست‌کم گرفت! حتی در مرحله پیش‌نوازی یا در روابط جنسی بدون دخول، احتمال انتقال بالاست.

عوامل خطر تبخال تناسلی: چه کسانی در معرض خطر هستند؟

برخی از عوامل، خطر ابتلا به تبخال تناسلی را افزایش می‌دهند:

• مهم‌ترین عاملی که شما را در معرض خطر ابتلا به تبخال تناسلی قرار می‌دهد، تماس بدون مانع با اندام تناسلی فرد آلوده از طریق رابطه جنسی دهانی، واژینال یا مقعدی است. منظور از مانع ابزارهایی مثل کاندوم یا دنتال دم (برای رابطه جنسی دهانی) است.
• تحقیقات نشان می‌دهند زنان بیشتر در معرض خطر ابتلا به تبخال تناسلی هستند. انتقال از مردان به زنان به‌مراتب شایع‌تر از انتقال از زنان به مردان است.
• تعدد شرکای جنسی رفتار پرخطری است که هم زنان و هم مردان را در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی از‌جمله تبخال تناسلی قرار می‌دهد.
• رابطه جنسی با فرد آلوده به تبخال تناسلی که دارویی برای درمان این عفونت ویروسی مصرف نمی‌کند، یک خطر جدی است!
• سیستم ایمنی ضعیف قابلیت مبارزه با هیچ‌یک از سویه‌های ویروس HSV را ندارد و این زنگ خطر را نباید نادیده گرفت.

علائم تبخال تناسلی: شکل ظاهری تبخال تناسلی چگونه است؟

ظهور تاول‌های کوچک سوزشی در نواحی تناسلی اصلی‌ترین نشانه ابتلا به تبخال جنسی است. طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، به‌طور میانگین اولین علائم ظرف ۴ روز بعد از انتقال ویروس به بدن ظاهر می‌شوند. طی این چند روز بیمار با علائم پرودرومال شامل درد ناحیه تناسلی و درد سوزن‌سوزن شدن یا تیرکشیدن پاها و باسن دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. این علائم گاه خودبه‌خود برطرف می‌شوند و مدتی بعد عود می‌کنند. برخی افراد نیز هیچ علائمی ندارند و صرفا ناقل ویروس هستند.

تاول‌ تبخال تناسلی روی دهان، لب، صورت و هر قسمتی که با عامل عفونت در تماس بوده، ظاهر می‌شود. هم‌زمان با ظهور تاول‌ها، به‌دلیل ماهیت این بیماری که نوعی عفونت ویروسی است، فرد احساس سردرد، بدن‌درد و تب را تجربه می‌کند.

در طول مدت‌زمان ابتلا به بیماری، غدد لنفاوی با عفونت و التهاب در بدن مبارزه می‌کنند. شاید به همین خاطر است که تعداد دفعات عود بیماری معمولا طی سال اول بیشتر است. هرچه می‌گذرد دفعات عود و شدت آن کمتر و کمتر می‌شود.

علائم تبخال تناسلی در زنان

علائم تبخال تناسلی در زنان ظهور تاول در نواحی دهان، مجرای ادرار، واژن، کشاله ران و مقعد است. تاول‌های سوزشی و خارشی که با ترکیدن آنها احتمال خون‌ریزی زخم و انتقال عفونت به قسمت‌های سالم پوست وجود دارد. درصورت مشاهده این علائم هرچه سریع تر به پزشک زنان یا ماما مراجعه کنید و قبل از بارداری از سلامت کامل خود مطمئن شوید. بارداری درصورت ابتلا به تبخال تناسلی نیازمند اقدامات احتیاطی است.

برای آشنایی با شکل ظاهری تبخال تناسلی در زنان، عکس تبخال تناسلی زنان را مشاهده می‌کنید:

علائم تبخال تناسلی در مردان

علائم تبخال تناسلی در مردان ظهور تاول در نواحی آلت تناسلی،‌ کیسه بیضه و باسن (نزدیک یا اطراف مقعد) است. این زخم‌های شبیه بثورات یا پوست ترک‌خورده روی اندام تناسلی سبز می‌شوند و فوق‌العاده سوزشی و خارشی هستند. درصورت مشاهده این علائم هرچه سریع‌تر به پزشک اورولوژیست مراجعه کنید.

در اینجا، عکس تبخال تناسلی مردان را مشاهده می‌کنید:

تبخال تناسلی کدام ناحیه را درگیر می‌کند؟

زخم و تاول تبخال جنسی درست جایی رشد می‌کند که با عامل انتقال عفونت برخورد داشته است. البته امکان گسترش آن با لمس زخم و سپس لمس قسمت‌های سالم پوست با دست آلوده نیز وجود دارد. به‌طور کلی زائده‌های آبکی تبخال تناسلی بیشتر نواحی باسن، کشاله ران، راست‌روده، مقعد، دهان، مجرای ادرار، فرج، واژن، دهانه رحم، آلت تناسلی و کیسه بیضه را درگیر می‌کند.

تفاوت تبخال تناسلی با سایر بیماری‌ها

بسیاری از افراد ناآگاه تبخال تناسلی را مشابه دیگر عفونت‌های مقاربتی مثل زگیل تناسلی می‌دانند درحالی‌که منابع علمی تفاوت زگیل و تبخال تناسلی یا حتی تفاوت تبخال تناسلی و جوش را کاملا واضح و روشن ساخته‌اند. جوش به‌مرور درمان می‌شود، زگیل تکثیر می‌یابد و تبخال به نواحی دیگر پوست گسترش پیدا می‌کند. وجه تمایز اصلی آنها شکل ظاهری بثورات، محل و علت ایجاد زائده‌ها، میزان درد و خطر، قابلیت انتقال، میزان شیوع و مدت‌زمان بهبودی است.

تشخیص تبخال تناسلی: چطور از تبخال تناسلی مطمئن شویم؟

تبخال تناسلی براساس سابقه پزشکی فرد، علائم و نشانه‌های او و نتایج آزمایش‌ها تشخیص داده می‌شود. پزشک برای تشخیص ابتلا به تبخال جنسی، تأیید عفونت و تشخیص نوع ویروس HSV بعد از معاینه چشمی چند آزمایش مختلف را تجویز می‌کند. انتخاب نوع آزمایش به علائم بیمار و نوع تاول او در زمان مراجعه به پزشک بستگی دارد. در ادامه به‌شکل مختصر به این آزمایش‌های مهم و تعیین‌کننده اشاره می‌کنیم.

۱. تشخیص تبخال تناسلی با آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)

تست زنجیره‌ای پلیمراز یک آزمایش بسیار حساس و دقیق برای شناسایی ویروس هرپس تناسلی در سلول‌ها، ترشحات دستگاه ادراری و دستگاه تناسلی است. PCR از دقت بیشتری نسبت به تست کشت برخوردار است، اما به‌دلیل هزینه بالای آن همیشه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

۲. تشخیص تبخال تناسلی به‌کمک آزمایش کشت

آزمایش کشت تعیین می‌کند که آیا اثری از ویروس HSV در تاول یا زخم بیمار وجود دارد یا خیر. با این حال، این آزمایش تبخال تناسلی را فقط در ۵۰ درصد از افراد مبتلا تشخیص می‌دهد. چراکه برای تشخیص دقیق باید بلافاصله بعد از بازشدن زخم انجام شود و از این جهت در تشخیص ویروس‌های قدیمی و بهبودیافته نسبت به ویروسی که تازه وارد بدن شده، چندان دقیق نیست.

۳. تشخیص تبخال تناسلی به‌کمک آزمایش خون

وقتی فرد در مراجعه به پزشک زخم قابل‌مشاهده‌ای ندارد اما سابقه زخم دستگاه تناسلی یا معقد دارد، از آزمایش خون برای تشخیص تبخال تناسلی در زنان یا مردان استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای افرادی که در گذشته در معرض ویروس تبخال بوده‌اند‌ نیز آزمایش خون تجویز شود. پزشک با بررسی آنتی‌بادی‌های تولیدشده بدن در نتیجه این آزمایش، ابتلا به تبخال تناسلی را به‌راحتی تشخیص می‌دهد، البته به شرطی که آزمایش چند هفته بعد از انتقال ویروس انجام شود؛ زیرا تشکیل آنتی‌بادی چند هفته طول می‌کشد.

عوارض تبخال تناسلی: اگر درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

گفتیم که ابتلا به تبخال تناسلی پایان زندگی نیست و فرد مبتلا درصورت شروع درمان می‌تواند زندگی طبیعی خود را ادامه دهد. تبخال روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود و مشکلات جدی برای فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند اما درصورت بی‌خیالی نسبت به درمان،‌ علاوه‌بر ظهور مکرر علائم، عوارض مرتبط با تبخال تناسلی شامل موارد زیر است:

• ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلا به سایر عفونت‌های مقاربتی همچون ایدز؛
• ورود سایر عفونت‌های ویروسی از محل زخم تبخال به‌عنوان یک منفذ باز و دروازه ورود به بدن؛
• انتقال ویروس HSV به نوزاد حین زایمان و آسیب‌دیدگی اندام‌های داخلی یا سیستم عصبی نوزاد (احتمال مشکلات رشد جسمی و خطر مرگ)؛
• تورم و التهاب در اندام‌های مرتبط با فعالیت جنسی شامل راست روده، واژن، دهانه رحم و رحم؛
• ایجاد زمینه برای التهاب در پوشش راست‌روده (ناحیه رکتوم) و بروز پروکتیت؛
• التهاب اطراف مجرار ادرار و بسته‌شدن این مجرا به‌مدت چند روز به‌خاطر تورم نواحی اطراف.

آیا تبخال تناسلی باعث سرطان می‌شود؟

بیماری تبخال تناسلی سرطان‌زا نیست اما عامل به‌وجود‌آورنده آن‌ یعنی ویروس HSV می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به انواع سرطان در انسان باشد. مطالعات انجام‌شده حاکی از ورود ویروس به سلول‌های سرطانی و افزایش رشد توده‌هاست. در واقع این تبخال تناسلی نیست که بدن را برای سرطان آماده می‌کند؛ وجود ویروس HSV نوع دوم در بدن است که بیشتر از هر ناحیه‌ای به رحم آسیب می‌زند و احتمال ابتلا به سرطان رحم را بالا می‌برد. جالب است بدانید این ویروس قدرت ایجاد سرطان لنفوم در جوجه، سرطان کلیه در قورباغه‌ها و سرطان ریه در گونه‌هایی از گوسفندان را دارد!

درمان تبخال تناسلی: خلاصی از شر تبخال تناسلی

با توجه به یافته‌های علم پزشکی تا به امروز، هیچ درمان قطعی برای تبخال تناسلی وجود ندارد. پزشکان برای کمک به مدیریت علائم و به تعویق انداختن عوارض تبخال جنسی، داروهای ضد ویروسی تجویز می‌کنند. دارودرمانی اگرچه شیوه مناسبی برای مقابله با این عفونت مقاربتی نیست، می‌تواند زندگی را برای فرد مبتلا آسان‌تر کند. همچنین، علاوه بر دارودرمانی، درمان خانگی نیز می‌تواند اثربخش باشد که در ادامه توضیح می‌دهیم.

درمان دارویی تبخال تناسلی

اگر فرد در همان روزهای اولیه ابتلا به هرپس تناسلی علائم زخم داشته باشد، پزشک دارودرمانی را آغاز می‌کند. نوع اول داروهای تجویزی انواع مسکن التهابی غیراستروئیدی است که وظیفه کنترل علائم را برعهده دارند. همچنین ممکن است پزشک یک دوره درمان اولیه ضد ویروسی مختصر (۷ تا ۱۰ روز) برای تسکین یا جلوگیری از بدتر شدن علائم توصیه کند. اگر در این مدت زخم‌ها خوب نشوند پزشک دُز مصرف دارو را بالاتر می‌برد.

• هدف از مصرف انواع دارو تبخال تناسلی ضد ویروسی مثل آسیکلوویر، والاسیکلوویر و فامسیکلوویر، کمک به تسریع بهبود زخم‌ها و کاهش درد، خارش و گزگز است.
• استفاده از داروهای ضد درد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن در کنار پماد‌های بی‌حس‌کننده موضعی نیز می‌تواند مؤثر باشد.
• بعضی از انواع پماد برای تبخال تناسلی مردان و زنان مثل زینوتکس نیز به‌عنوان داروی موضعی اثربخشی قابل‌قبولی دارند.
• آنتی‌بیوتیک برای درمان تبخال تناسلی کاربردی ندارد. منشأ این بیماری ویروسی است و آنتی‌بیوتیک فقط با میکرب‌ها مبارزه می‌کند.

پزشک برای درمان‌ تبخال تناسلی با دارودرمانی یکی از این دو شیوه را توصیه می‌کند:

درمان به روش متناوب

به‌محض مشاهده زخم یا احساس شیوع تاول‌ها می‌توانید قرص‌ها را به‌مدت ۲ تا ۵ روز مصرف کنید. زخم‌ها به‌خودی‌خود بهبود می‌یابند و از بین می‌روند؛ اما مصرف داروها می‌تواند علائم را کمتر کرده و آن‌ها را سریع‌تر از بین ببرد.

درمان به روش سرکوبگرانه

درمان سرکوبگرانه شامل مصرف روزانه داروهای ضدویروس به‌مدت ۶ الی ۱۲ ماه است. برای فردی که سالانه بیش از ۶ بار به این بیماری مبتلا می‌شود، درمان سرکوبگرانه می‌تواند دفعات عود این نوع ویروس‌ را ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش دهد. بسیاری از افرادی که روزانه داروهای ضدویروسی مصرف می‌کنند، کمتر از عود بیماری رنج می‌برند.

درمان خانگی تبخال تناسلی

منظور از درمان خانگی تبخال تناسلی، مراقبت از نواحی آسیب‌دیده برای جلوگیری از پیشرفت تاول‌هاست. برای شست‌وشوی این نواحی در حمام حتما از شوینده‌های ملایم و آب گرم استفاده کنید و همیشه محل آسیب دیده را تمیز و خشک نگه دارید. پوشیدن لباس‌های نخی گشاد که با پوست اصطکاک ندارند، کمترین فشار را به زائده‌ها وارد می‌کند.

طول و دوره درمان تبخال تناسلی چقدر است؟

اگرچه محققان شبانه‌روز در تلاش برای تولید واکسن تبخال تناسلی هستند، هنوز هیچ‌گونه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. با مصرف دارو‌های ضدویروس و دیگر روش‌های ذکرشده شاید بتوان علائم تبخال جنسی را کنترل کرد، اما ویروسی که در وهله اول عامل ابتلا به بیماری بوده است، در بدن نهفته باقی می‌ماند و تا سالیان سال از‌طریق فعالیت جنسی قابل‌انتقال است.

جلوگیری از تبخال تناسلی

بهترین راه پیشگیری توجه به ارتباط تبخال تناسلی و ازدواج است. مشابه سایر عفونت‌های مقاربتی، پیش از ازدواج باید از سلامت کامل همسرتان مطمئن شوید و در طول زندگی مشترک از رفتارهای پرخطر مثل چندهمسری یا انتخاب شرکای جنسی متعدد اجتناب کنید.

استفاده از کاندوم و دنتال دم حین رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی تا حد زیادی جلوی انتقال عفونت را می‌گیرد و خطر ابتلا به بیماری تبخال تناسلی را کاهش می‌دهد. اما این موانع نمی‌توانند از تماس پوست‌به‌پوست حین رابطه جنسی جلوگیری کنند! بنابراین اگر علائم مشکوک به تبخال تناسلی در همسر خود می‌بینید، عاقلانه است که از برقراری رابطه و تماس جنسی اجتناب کنید.

جلوگیری از عود هرپس تناسلی

زمانی که ویروس هرپس تناسلی قسمتی از بدن را تحت‌تأثیر قرار داد، در عصب آن ناحیه لانه می‌گزیند و همانجا به زیست ادامه می‌دهد. بهتر است هرازگاهی به‌منظور کاهش درد و تسریع روند بهبودی، یک تکه یخ روی زخم‌ها بمالید یا برای کاهش درد ادرار از کرم‌های خاص و وازلین استفاده کنید. اگر پس از مدتی متوجه کم‌رنگ‌شدن علائم این بیماری شدید، برای جلوگیری از عود آن از عوامل محرک دوری کنید، مواردی مثل:

• قرارگیری در معرض اشعه ماورای بنفش هنگام حمام آفتاب یا در جلسات سولاریوم؛
• اصطکاک در ناحیه تناسلی به‌دلیل عدم استفاده از روان‌کننده یا پوشیدن لباس‌های تنگ؛
• مصرف دخانیات مثل سیگار؛
• نوشیدن مشروبات الکلی؛
• آلودگی نواحی اطراف تاول؛
• لمس یا مالیدن تاول‌ها.

البته برخی از محرک‌های عود این ویروس کاملا اجتناب‌ناپذیرند، مواردی مثل:

• احساس ناخوشی؛
• استرس؛
• شروع چرخه قاعدگی؛
• هرگونه جراحی زیبایی یا درمانی در ناحیه تناسلی؛
• ضعف سیستم ایمنی.

سؤالات متداول